On Bin Okul Projesi Nedir? İyi Niyetli Bir Maket mi, Yapısal Eşitsizliğin Üstüne Çekilen Branda mı?
“On Bin Okul Projesi” denince herkesin gözleri parlıyor: fırsat eşitliği, yeni sınıflar, güçlendirilmiş altyapı… Ama dürüst olalım: İyi hissettiren her şey iyi çalışmıyor. Bence bu proje, eğitimdeki derin uçurumu kapatmaktan çok, uçurumun üstüne şık bir branda germeyi başardı. Neden mi? Çünkü kalıcı dönüşüm; fotoğrafla, açılış töreniyle, afişle gelmiyor.
Kısaca: On Bin Okul Projesi Nedir?
Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2021–2022 döneminde hayata geçirdiği “Temel Eğitimde 10.000 Okul” projesi; okullar arası başarı ve imkân farklılıklarını azaltmayı, özellikle okul öncesine erişimi artırmayı hedefledi. Resmî duyurularda yeni anaokulları ve ana sınıflarının açılması, seçili okulların onarım ve donatım ihtiyaçlarının karşılanması, öğretmen/veli eğitimleri gibi başlıklar vurgulandı. Proje, 2022 içinde tamamlandığı ilan edilerek kamuoyuna sunuldu. ([Millî Eğitim Bakanlığı][1])
Teoride Parlak, Pratikte Çatlak: Neden Eleştiriyorum?
1) Süre Kısalığı ve “Hızlı Teslimat” Paradoksu
Bir ülkenin eğitim eşitsizliği onlarca yılda derinleşir; böylesi bir uçurum “kampanya hızıyla” kapanmaz. Proje; hızlı inşa, onarım ve donatım mantığıyla yürüdü. Bu model, kısa vadede görünürlük üretir ama uzun vadeli öğrenme kazanımlarını garanti etmez. Peki, bir yıl içinde tamamlanan bir hamle (kapanış töreniyle duyuruldu) öğrenme çıktılarına ne kadar nüfuz edebilir? :contentReference[oaicite:1]{index=1}
2) Yapısal Sorunlar Yerinde Dururken: Kapasite mi, Kozmetik mi?
“Yeni sınıf”, “boya-badana”, “donatım” iyidir; fakat öğretmen yetiştirme, sınıf içi pedagojik destek, ölçme-değerlendirme okuryazarlığı, okul temelli mesleki gelişim olmadan kalıcı sıçrama beklemek saflık olur. Projenin iletişiminde sıkça altyapı ve sayı konuşuldu; oysa kapasite, somut öğrenme stratejileri ve mentorluk kadar görünür olmadı.
3) PR–Etki Makası
Proje güçlü bir iletişim diliyle anlatıldı: açılışlar, hedef rakamlar, törenler. Güzel; fakat öğrenme kazanımı, devamsızlıkta düşüş, okuduğunu anlama ve matematikte ölçülebilir artış gibi metrikler kamuya aynı güçle anlatılmadı. Sorayım: Kaç ilde 2. ve 4. sınıf okuma akıcılığı gerçekten arttı? Hangi ilçede dezavantajlı okul–avantajlı okul arası skor farkı kapandı? Veriler olmadan “başarı” anlatısı slogana dönüşür. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
4) “Herkese Aynı Paket” Tuzağı
Ankara’nın kenar mahallesindeki okulun ihtiyacıyla Hakkâri’deki köy okulunun ihtiyacı aynı değil. Bazı okullar internet çekmiyor; bazıları nitelikli okul öncesi öğretmeni bulamıyor; bazıları psikososyal destek istiyor. Merkezden belirlenen standart paketler, yerelin özgül gereksinimini ıskalayabiliyor.
5) Okul Öncesinde Nicelik–Nitelik Dengesi
Erişimi artırmak (yeni anaokulu ve ana sınıfı açmak) elbette kritik. Ama okullaşmayı hızlıca büyütürken, program kalitesi, sınıf mevcudu, donanımın ötesinde öğretim yaklaşımı ve aile katılımı mekanizmaları aynı hızla güçlenebildi mi? Nicelik-kalite makası, özellikle dezavantajlı bölgelerde genişleyebilir. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Tartışmalı Sorular: Konforu Dağıtalım
“Proje tamamlandı” dendiğinde, gerçekten eşitsizlik de azaldı mı yoksa sadece mekânlar yenilendi mi? Somut öğrenme verisi nerede? ([Millî Eğitim Bakanlığı][2])
Okul öncesine erişimde hızlı artış, öğretmen niteliği ve program kalitesiyle birlikte hareket etmediyse, uzun vadede fark yaratır mı?
Donatım ve onarımı tek seferlik bütçeyle çözmek mümkün; peki öğretmen desteği ve rehberlik mekanizmaları için sürdürülebilir finansman modeli var mı?
Yerel okul ekosistemleri (belediye, STK, üniversite) kalıcı ortaklıklara dönüştürüldü mü, yoksa proje bitince ağlar dağıldı mı?
“İyi” Bir On Bin Okul Yaklaşımı Nasıl Olmalıydı?
1) Temel Çizgi (Baseline) + Şeffaf Etki Paneli
Başlangıç ölçümleri (okuma akıcılığı, devamsızlık, matematikte kazanım boşlukları) açıkça ilan edilir; iller/ilçeler arası ilerleme her çeyrek kamuya raporlanır. Tören değil tablo konuşur.
2) Öğretmen Merkezli Mesleki Öğrenme
Okul temelli mesleki gelişim toplulukları, akran gözlemi, mikro-öğretim ve geribildirim döngüsü. Kütük değil kapasite taşınır.
3) Yerelleşmiş Tasarım
Her okul için “ihtiyaç matrisi”: internet, okuma kültürü, rehberlik, veli katılımı, dil dezavantajı, göçmen öğrenci profili… Paket değil profil bazlı çözüm.
4) Sürdürülebilir Finansman ve Kurumsallaşma
Tek atımlık kaynak yerine çok yıllı plan. İl/ilçe düzeyinde proje sonrası bakım-onarım, öğretmen desteği ve veri izlemesini kurumsallaştıran mekanizma.
5) Ortaöğretime Köprü
Temel eğitimde atılan adımların ortaöğretimde sürmesi şart. Aksi hâlde kazanımlar 9. sınıfta erir. Nitekim bakanlık, ortaöğretim odaklı bir “10 bin okul” başlığını da devreye almıştı; bu köprünün gerçekten içerik ve nitelikle örülmesi gerekir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
SEO Odaklı Kısa Rehber: “On Bin Okul Projesi Nedir?” Arayanlara Net Yanıt
Tanım: Dezavantajlı okulların fiziki koşullarını güçlendirmek, okul öncesi erişimi artırmak ve fırsat eşitliğini geliştirmek amacıyla 2021–2022’de yürütülen MEB projesi. ([TRT Haber][3])
Hedefler: Anaokulu/ana sınıfı açılışları, onarım–donatım, öğretmen/veli eğitimleri, sosyal–kültürel faaliyetler. ([Millî Eğitim Bakanlığı][1])
Zamanlama/Durum: 2022 sonunda “tamamlandı” olarak duyuruldu; izleyen yıllarda ortaöğretim ekseni ayrıca gündeme geldi. ([Millî Eğitim Bakanlığı][2])
Kritik Nokta: Etkinin kanıtı, şeffaf öğrenme verisiyle desteklenmeli; sadece tören ve sayı yetmez.
Son Söz: Başarıyı Fotoğrafla Değil, Verilerle Gösterin
On Bin Okul Projesi, doğru tasarlanmış ve sürekliliği sağlanmış bir model olsaydı; bugün çocukların okuma akıcılığından matematik muhakemesine kadar ölçülebilir kazanımları konuşurduk. Şu soruyla bitireyim: “Tamamlandı” demek sizi tatmin ediyor olabilir; peki öğrencinin hayatında ne tamamlandı? Cevap verilerde değilse, ortada proje değil, iyi hazırlanmış bir maket vardır.
[1]: https://www.meb.gov.tr/meb-temel-egitimde-10-bin-okul-projesi-baslatti/haber/25536/tr?utm_source=chatgpt.com “MEB, \”TEMEL EĞİTİMDE 10 BİN OKUL PROJESİ\” BAŞLATTI”
[2]: https://www.meb.gov.tr/temel-egitimde-10-bin-okul-projesi-tamamlandi/haber/28323/tr?utm_source=chatgpt.com “\”TEMEL EĞİTİMDE 10 BİN OKUL PROJESİ\” TAMAMLANDI”
[3]: https://www.trthaber.com/haber/egitim/mebden-10-bin-okul-projesi-663529.html?utm_source=chatgpt.com “MEB’den ’10 bin okul’ projesi – Son Dakika Haberleri”